СиТ2.0:Право да читаш
Од 'Патот до Tycho', колекција на текстови за предвесниците на Лунарната револуција, објавени во Luna City во 2096.)
За Dan Halbert, патот за Tycho започна на факултет - кога Lissa Lenz го замоли да го позајми неговиот компјутер. Нејзиниот беше расипан, и доколку не успееше да позајми друг, ќе паднеше на семестралните испити. Не се осмелуваше да праша никого освен Dan.
Ова му наметна дилема на Dan. Мораше да и помогне - но доколку и го позајмеше компјутерот, таа ќе можеше да ги прочита неговите книги. Покрај фактот што можеше да оди во затвор долги години доколку му дозволи на некој друг да ги прочита неговите книги, идејата сама по себе го шокираше. Како секој, уште од основно ичилиште беше научил дека позајмувањето на книги е прљаво и погрешно - нешто што само пиратите би го направиле.
И немаше многу шанси да се спаси од SPA - агенција за заштита на софтвер. На часот по софтвер, Dan научи дека секоја книга има заштитен монитор кој го известува Central Licensing за тоа кога, каде, и од кого е таа книга читана. (Тие ги користеа овие информации за да ги фатат пиратските читатели, но исто така и за да продаваат информации за личниот интерес на продавачите.) Следниот пат кога неговиот компјутер ќе биде вмрежен, Central Licensing ќе дознае. Тој, како сопственик на компјутерот, ќе добие најстрога казна - бидејќи не преземал чекори за спречување на криминалното дело.
Секако, Lissa најверојатно немаше намера да ги чита неговите книги. Можеби компјутерот и требаше само за да го напише проектот. Но Dаn знаеше дека таа доаѓа од семејство од средната класа и дека едвај ги покриваше трошоците за школувањето, а камо ли и оние за читањето книги. Можеби ќе успее да дипломира само доколку ги прочита неговите книги. Ја разбираше оваа ситуација: тој самиот мораше да позајмува пари за да ги плати сите трудови на истражувачите кои ги читаше. (10% од тие плаќења беа наменети за авторите на тие книги; и бидејќи Dan целеше на академска кариера, се надеваше дека неговите трудови, доколку бидат доволно читани, ќе му донесат доволно пари за да го врати заемот.)
Подоцна Dan ќе научи дека постоеше време кога секој можеше да оди во библиотека и да чита весници, па дури и книги без да мора да плати. Постоеја независни студенти кои читаа илјадници страници без владини грантови. Но во 1990-тите, и комерцијалните и непрофитните издавачи почнаа да наплаќаат за пристап до содржината. До 2047, библиотеките кои нудеа бесплатен јавен пристап до литература беа само далечно сеќавање.
Секако постоеја начини да се заобиколи SPA и Central Licensing. И секако, тие беа нелегални. Dan имаше соученик на часот за софтвер, Frank Martucci, кој беше дошол до нелегална алатка за дебагирање, која ја користеше за да го излаже заштитниот монитор при читање книги. Но, тој им кажа на многу пријатели за тоа, и некој од нив го предаде на SPA за награда (студентите во долгови лесно беа намамувани во предавство). Во 2047, Frank беше во затвор, не за пиратско читање, туку за користење на дебагер.
Подоцна Dan ќе научи дека постоеше време кога секој можеше да има алатки за дебагирање. Дури постоеја бесплатни алатки кои можеа да се добијат од CD или преку мрежата. Но обичните корисници ги користеа за да поминат преку заштитата, и еден судија пресуди дека тоа станало основна употреба во практиката. Ова значеше дека тие се нелегални; програмерите на тие дебагери беа испратени во затвор.
Секако, на програмерите сеуште им требаа алатки за дебагирање. Производителите на вакви алатки во 2047 дистрибуираа ограничен број на копии, и тоа само на официјално лиценцирани програмери. Дебагерот кој Dan го користеше на часот по софтвер беше зад посебен firewall за да може да се користи само за време на часот.
Заштита можеше да се заобиколи и доколу се инсталира модифициран системски кернел. Dan подоцна ќе дознае за слободните кернели, дури и целосни слободни оперативни системи, кои постоеја околу крајот на векот. Но не само што беа нелегални - како и дебагерите, туку и кога би имал таков не би можел да го инсталираш без да ја знаеш root лозинката на твојот комјутер. А него не би ти го кажеле ни FBI ни Microsoft Support.
Dan заклучи дека просто не може да и го позајми копјутерот на Lissa. Но не можеше да одбие да и помогне, бидејќи ја сакаше. Секој можност да збори со неа го исполнуваше со блаженство. И тоа што таа го праша него за помош, можеби значеше дека и таа него го сака.
Dаn ја разреши дилемата правејќи нешто уште помалку замисливо - и го позајми компјутерот и и' ја кажа својата лозинка. Вака, ако Lissa ги чита неговите книги, Central Licensing ќе мисли дека тој ги чита. Ова сеуште беше криминал, но SPA неможе автоматски да дознае за тоа. Може да дознае само доколку Lissa го издаде.
Секако, доколку училиштето дозне дека тој и ја кажал лозинката на Lissa, тоа ќе биде крај за нивното образование, без разлика за што тоа Lissa ја користела лознката. Политиката на училиштето беше дека секое пореметување на надгледувањето на употребата на компјутери од страна на студентите, е основа за дисциплинарни мерки. Не беше важно дали си направил нешто лошо - прекршокот беше во тоа што беше тешко администрацијата да те провери. Тие претпоставуваат дека правиш нешто забрането и не им треба да знаат што е тоа.
Вообичаено студентите не беа бркани заради ова - не директно. Наместо тоа им беше забрануван пристапот до училишниот компјутерски систем, со што на крај би ги паднале сите свои испити.
Подоцна, Dan ќе научи дека ваквата политика на универзитетите започна 1980-тите, кога студентите во голем број почнаа да користат компјутери. Претходно, универзитетите имаа поинаков пристап кон дисциплината; казнуваа активности кои беа штетни, а не оние кои само покренуваа сомнеж.
Lissa не го пријави Dan во SPA. Неговата одлука да и помогне водеше до нивниот брак, и исто така ги натера да се запрашаат за тоа што беа учени за пиратството како деца. Парот почна да чита за историјата на copyright-от, за Советскиот Сојуз и неговите ограничување за копирање, и дури и оригиналниот устав на САД. Се преселија во Luna, каде најдоа други, кои исто како нив избегале далеку од долгата рака на SPA. Кога востанието Tycho започна во 2062, универзалното право да се чита набрзо стана една од неговите основни цели.